Zijn je koeien 'happy'? Ontdek het zelf!

Klinkt nogal logisch, genoeg eten en drinken krijgen. Maar je kunt ook echt aan de koe zien of ze genoeg heeft gegeten. ‘De vulling van de pens laat zien of een koe goed gegeten heeft’, vertelt Berdine Sweep, zelfstandig bedrijfsadviseur bij Sweep Agro. ‘Aan de linkerkant van de koe, achter de ribben en voor het heupbeen kun je dat goed zien. Als ze lekker heeft gegeten, dan zie je hier een lichte welving, maar zeker geen kuil. ’Naast eten wil een koe ook schoon drinkwater, en veel daarvan. ‘Aangezien de koe een prooidier is, beperkt ze van nature gevaarlijke situaties. Drinken is er daar een van, dus drinkt ze het liefst veel in een keer: op een dag drinkt ze maar liefst 100 liter in slechts 15 minuten.’ Dat vraagt dus om een flinke watervoorraad waar de koe uit kan putten, of een aanvoer van 10 liter per minuut.

Een goed gevoede en gezonde koe zit letterlijk goed in haar vel. Dat glanst mooi en is glad. ‘In dat geval zie je vaak “happy lines” horizontaal over de buik lopen’, vertelt Joep, oprichter van Cowsignals Training Company. Al 25 jaar zet hij zich in om koeien gelukkiger te maken, waarbij hem de lijntjes op de buik opvielen. ‘De lijntjes zijn eigenlijk de koeienversie van een sixpack. Het zijn onderliggende spieren die beter zichtbaar worden doordat de koe “gelukkig” is.’ Het is volgens Joep een signaal dat de koe genoeg vitaminen, mineralen en andere voedingsstoffen heeft en geen last heeft van een worminfectie. ‘Die spieren zitten er altijd, maar door de fitheid van de koe zijn ze een stuk sprekender.’

Zonder kudde is er geen gelukkige koe. Dat geldt ook voor de momenten dat er iets met een koe aan de hand is en ze gesepareerd moet worden. ‘Een koe in haar eentje ervaart meer stress, dat is uit veel onderzoeken gebleken’, weet Marko, onderzoeker en trainer dierwelzijn bij Wageningen Livestock Research. ‘Zonder andere koeien om zich heen voelt de koe zich onveilig. In de natuur zou ze dan namelijk een stuk kwetsbaarder zijn voor roofdieren.’ Volgens Joep is het afzonderen van koeien daarom echt een fout. ‘Bij een kalvende koe kun je het best een “vroedvrouw” meesturen. De bevalling is al stressvol genoeg, dus de stress van alleen zijn hoeft ze dan niet te ervaren’, vertelt Joep. Gezellig ‘een vriendin’ meenemen helpt ook in andere stressvolle situaties goed om koeien rustig te houden. En om die stressvolle periode rondom afkalven verder te verbeteren adviseert hij een stressvrije afkalflijn. ‘De laatste tien dagen voor afkalven moet je de koeien niet meer verplaatsen, dan doe je ze alvast op stro. Door een groter strohok waar tien procent van de veestapel in past, kunnen koeien veel relaxter afkalven.

Lekker liggen herkauwen, een koe doet eigenlijk niets liever. Maar als een koe niet lekker kan liggen, doet ze er langer over voor ze besluit te gaan liggen. ‘Op een rustig moment in de stal, dus niet tijdens een voermoment of het melken, zou 90 procent van de koeien moeten liggen’, vertelt Berdine. ‘Als dat zo is, weet je eigenlijk zeker dat het goed zit met het comfort in de stal. Staan er meer koeien dan nodig, kijk dan eens naar de hakken van de koeien. Als er kale plekken op de hakken zitten, is dat echt een signaal dat de koe niet comfortabel kan liggen.’ En een liggende melkkoe is volgens Joep duidelijk gelukkiger, aangezien ze dan meer melk produceert. ‘Een koe die staat te herkauwen, is al goed bezig. Maar als ze gaat liggen herkauwen, maakt ze per uur een liter meer melk!’ Natuurlijk staat de koe ook af en toe bijvoorbeeld bij het voerhek. ‘Let er dan op dat ze echt op vier poten staat en niet één poot probeert te ontlasten. Van die poot zou ze wel eens last kunnen hebben’, vult Joep aan. Het liefst staan koeien op een stevige vloer, die niet glad is. ‘Op een gladde vloer voelen koeien zich minder veilig, omdat ze sneller kunnen uitglijden’, vertelt Berdine. ‘Als het echt glad is, durven koeien soms niet meer te springen als ze tochtig zijn. Ze houden dan hun natuurlijke gedrag in. Daar worden ze niet blij van.’ Het liefst staan ze
op een rubberen vloer of op een goed opgeruwde vloer.

Een koe die goed in haar vel zit, reageert alert op haar omgeving, maar is niet bang. ‘Dat lijkt soms op elkaar, maar er is wel een duidelijk verschil’, legt Marko uit. ‘Een koe is een introvert dier, maar is wel nieuwsgierig naar haar omgeving. Ze is dan zichtbaar ontspannen, maar heeft haar oren en ogen in de alerte stand. Als ze bang is, wiebelt ze meer met haar oren en staart en houdt ze meer afstand.’ Zodra je als mens tussen de koeien gaat lopen, hoort dat weinig effect te hebben op de sfeer in de kudde. ‘Koeien zijn vaak eerst nieuwsgierig naar wie daar ineens loopt, maar schrikken niet en gaan je ook niet uit de weg’, vindt Berdine. ‘Dat ze bij je komen snuffelen, is een heel goed teken.’

Een koe die een goede bouw heeft, ondervindt minder klachten. Dat is wat Berdine in de praktijk ziet. ‘En met minder gezondheidsklachten is een koe wel gelukkiger. Ze moet goed in verhouding zijn. Als ze een flinke middenhand heeft, hoort daar ook stevig beenwerk bij om het te kunnen dragen.’ Denk ook aan longinhoud en een goed hart om de zuurstof rond te pompen. ‘Het lichaam moet uiteindelijk goed mee kunnen werken. Dat wil niet zeggen dat een minder goede bouw direct leidt tot een ongelukkige koe, maar het maakt het allemaal net wat makkelijker als je geen fysieke hinder ondervindt.’

en koe is en blijft in elke situatie relaxed. Stressvrij omgaan met de koeien is daarom ook belangrijk. In veel trainingen kun je als veehouder leren hoe koeien hun omgeving zien en hoe ze zich normaal gedragen. ‘Een koe ziet minder scherp, maar kan een groot deel rondom haar lichaam in de gaten houden’, geeft Marko aan. ‘Haar ogen werken ook anders – ze ziet gedetailleerder dan wij en zal daarom schrikken van snelle bewegingen, omdat ze deze als minder vloeiend ziet.’ Dat is iets om rekening mee te houden in de omgang met koeien, zodat ze relaxed kunnen blijven. Geluid hoort daar ook bij. Een koe is niet ingesteld op veel geluid. ‘Normaal gesproken maken ze ook weinig geluid. Er hoort rust in de kudde te heersen. Als er veel wordt geloeid, is er wel wat aan de hand. Maar dat weet eigenlijk elke veehouder wel’, vertelt Berdine.

Een gelukkige koe leidt tot gelukkige boeren. Dat werkt ook andersom. ‘Niets is zo prettig als door een tevreden koppel koeien lopen. Dat maakt jou ook weer gelukkiger’, meent Berdine. ‘Anderzijds is het zo dat de koeien het ook merken als je niet goed in je vel zit. Chaos op het erf is chaos in je hoofd en chaos in de kudde. Het gaat allemaal samen, omdat je de hele dag met elkaar bezig bent.’ Meer happy koeien leiden dus ook weer tot een happy boer. ‘Een zieke koe kost je evenveel werk als veertig gezonde koeien’, vertelt Joep. ‘Het levert dus veel op om nog wat beter te letten op je koeien. Zeker als je ook nog meeneemt dat een oudere koe efficiënter is in het produceren van melk. Vanaf de zevende lactatie is ze eigenlijk op haar best, maar daar komen veel koeien nog niet aan toe.’ Koeien geven gelukkig genoeg signalen om te kunnen ontdekken of ze ‘happy’ zijn. ‘De kunst is om bewust te kijken naar de koesignalen. De houding van het hoofd, de oren, haar ogen: als je luistert, vertelt een koe je heel veel.’