‘Fokken is gokken’ wordt nog steeds vaak gezegd. Maar met de ontwikkeling van nieuwe technieken gaat deze oude boerenwijsheid steeds minder op. Een paar cellen uit een haarzakje of een stukje oorweefsel zijn al genoeg om in het laboratorium de erfelijke aanleg van een kalfje te bepalen. ‘Deze zogenaamde merkerfokwaarden zijn net zo betrouwbaar als de klassieke fokwaarden van een koe die drie keer heeft gekalfd’, vertelt Yvonne Narinx, veestapeladviseur bij CRV. ‘Merkeronderzoek is een prachtig hulpmiddel om het fokbeleid op je bedrijf te verbeteren’, legt ze uit. ‘Om veehouders hierbij te helpen hebben we het programma CRV Fokkerij ontwikkeld. Een belangrijk onderdeel hiervan is de applicatie HerdOptimizer. Hierin presenteren we alle informatie over merkerfokwaarden overzichtelijk’, toont ze op het scherm van haar laptop.
Merkeronderzoek maakt fokken minder gokken
Je hebt je beste koe gepaard met de beste stier en je bent blij met een mooi vaarskalfje. Maar het blijft nog minstens twee jaar spannend. Gaat dit kalfje de hoge verwachtingen waarmaken? Wie niet wil wachten, kan een merkerfokwaarde laten bepalen. Hiermee komt al op jonge leeftijd in beeld wat het kalfje genetisch in huis heeft. De speciale applicatie HerdOptimizer zet de testresultaten overzichtelijk op een rij en maakt ook zichtbaar of je met het fokbeleid op de goede weg bent.
Fokwaarden op een rij (1)
In HerdOptimizer is van ieder dier een overzicht te vinden (zie onderstaande afbeelding). ‘Hierin staan de merkerfokwaarden voor alle kenmerken’, laat Yvonne zien. Het gaat hierbij om productiekenmerken, zoals kilogrammen melk of percentages vet en eiwit, maar ook om gebruikskenmerken, zoals melksnelheid, uiergezondheid of klauwgezondheid, en exterieurkenmerken, zoals speenlengte, kruisligging of stand van de achterbenen. ‘Vrijwel alle deelnemers van CRV Fokkerij gebruiken ook het StierAdviesProgramma (SAP), dat voor iedere koe en pink de best passende stier zoekt’, vertelt ze. ‘Het mooie is dat de twee programma’s direct aan elkaar gekoppeld zijn. SAP maakt dus paringen op basis van de merkerfokwaarden in HerdOptimizer.’
Betrouwbaarder en nauwkeuriger (2)
Merkerfokwaarden zijn veel betrouwbaarder dan traditionele fokwaarden, zeker bij jonge dieren (zie bovenstaande afbeelding). Voor productiekenmerken is de betrouwbaarheid bijvoorbeeld al zo’n 70 procent. ‘Als nog geen informatie beschikbaar is van de eigen prestaties, berekenen we een verwachtingswaarde op basis van gegevens van de vader en de moeder. Deze heeft echter een betrouwbaarheid van rond de 30 procent. Dat wil zeggen dat de kans groot is dat de werkelijke genetische aanleg aanzienlijk afwijkt van de fokwaarde op papier’, legt de veestapeladviseur uit.
In HerdOptimizer is te zien in hoeverre de merkerfokwaarden afwijken van de berekende verwachtingswaarden. Dit wordt beeldend weergegeven met een balkje onder het kopje ‘vergelijking’ en in cijfers in de laatste kolom. ‘Het kalf in het voorbeeld blijkt een veel hogere genetische aanleg te hebben voor melkproductie, zoals blijkt uit de groene balk en de +903 bij kg melk’, laat Yvonne zien. ‘Bij de stierkeuze zul je in dit geval wat minder de nadruk leggen op melk dan je op basis van de verwachtingswaarden doet’, benoemt ze de praktische consequenties.
Houden of verkopen (3)
‘Het mooie van CRV Fokkerij is dat je als veehouder je eigen fokdoel bepaalt. De een wil wat meer fokken op productie, terwijl de ander exterieur of gezondheid belangrijker vindt’, legt Yvonne uit. ‘Bij het maken van overzichten in HerdOptimizer worden de dieren gerangschikt op basis van dit zelfgekozen fokdoel’, laat ze zien aan de hand van de pagina ‘Genetische vooruitgang jongvee’ (zie onderstaande afbeelding). De lijn in de figuur toont de ontwikkeling van de gemiddelde genetische aanleg van het jongvee wat betreft het eigen fokdoel. ‘Als je serieus met de fokkerij bezig bent, loopt deze lijn omhoog. Dan worden je dieren immers steeds beter’, vertelt de veestapeladviseur.
Ze wijst hierbij ook op de verschillende ruitvormige blokjes. ‘Dit zijn de individuele dieren. Hoe hoger de dieren in het schema staan, hoe hoger ze scoren op het eigen fokdoel’, legt ze uit. ‘Hiermee is HerdOptimizer ook een handig hulpmiddel om te bepalen welke vaarskalveren je wilt aanhouden. Daarbij geeft de applicatie ook inzicht in de kalveren die nog geboren gaan worden. Als je ziet dat er de komende maanden nog veel goede vaarskalveren onderweg zijn, kun je alvast besluiten om de mindere kalveren die nu in het hok liggen, te verkopen.’
