Iedere veehouder kan fokken op voerefficiëntie

De efficiëntie waarmee koeien voer omzetten in melk bepaalt voor een belangrijk deel het economisch rendement van een melkveebedrijf. Iedere veehouder weet dat en iedere veehouder is dagelijks bezig om koeien optimaal te laten produceren, zeker met de hoge voerkosten van dit moment in het achterhoofd. De kwaliteit van het ruwvoer, de samenstelling van het rantsoen en de gezondheid en vruchtbaarheid van de veestapel, het zijn allemaal factoren die invloed hebben op een efficiënte benutting van voer. ‘Maar wat veel veehouders niet weten, is dat voerefficiëntie ook voor een belangrijk deel genetisch bepaald wordt’, merkt Joris Van Laerhoven, specialist veestapelmanagement bij CRV.

‘Binnen een veestapel zijn er grote verschillen tussen koeien en vaak kun je die aan de buitenkant niet zien’, leerde hij tijdens bezoeken aan bedrijven waar CRV de voerefficiëntie van individuele koeien meet. In december vorig jaar introduceerde CRV de fokwaarde voerefficiëntie voor stieren. Deze fokwaarde maakt het mogelijk om rechtstreeks te fokken op koeien die voer efficiënter omzetten in melk. ‘Iedere veehouder kan nu fokken op voerefficiëntie. Maar iedere veehouder bepaalt natuurlijk zelf hoe belangrijk voerefficiëntie is in zijn fokdoel’, licht Van Laerhoven toe.

‘Fokken op een efficiënte melkproductie begint eenvoudig met selecteren van stieren met de hoogste fokwaarden voor CRV Efficiëntie. Deze index geeft weer hoe efficiënt de dochters van een stier het voer dat ze gedurende hun leven opnemen, omzetten in melk’, vertelt hij. De index CRV Efficiëntie van een stier wordt gevormd door drie bouwstenen. De eerste is de fokwaarde Inet als maat voor de productievererving van vet, eiwit en lactose. Daarnaast wordt de fokwaarde levensduur meegenomen. ‘Hoe langer een koe productief is, over hoe meer liters melk het voer uit de opfokperiode kan worden verdeeld’, legt Van Laerhoven uit. De derde bouwsteen van CRV Efficiëntie is de fokwaarde voerefficiëntie. Deze fokwaarde geeft direct aan hoeveel meetmelk de dochters van een stier uit een kilo voer maken. De fokwaarde voerefficiëntie is een relatieve fokwaarde met een gemiddelde van 100, waarbij een score van boven de 100 betekent dat de dochters van een stier voer efficiënter dan gemiddeld omzetten in melk.

‘Veehouders die een hoge voerefficiëntie belangrijk vinden, kunnen op dit kenmerk direct selecteren in het stierenaanbod (zie kader hieronder). Gemiddeld scoren stieren in het CRV-aanbod een fokwaarde van 104 voor voerefficiëntie en meer dan de helft van de (holstein)stieren in het aanbod heeft een fokwaarde van 104 of hoger, laat Van Laerhoven zien. ‘Er is dus veel ruimte om dit kenmerk mee te nemen bij de stierkeuze’, legt hij uit. Een stier met een fokwaarde van 104 voor voerefficiëntie fokt dochters die gemiddeld 2 procent meer meetmelk uit een kilo droge stof voer halen. Bij een gemiddelde productie van 10.000 kg melk per koe betekent dit 200 kg melk per koe extra per lactatie uit dezelfde hoeveelheid voer. Met een melkprijs van 30 cent per kilogram meetmelk komt dat neer op een extra voersaldo van 60 euro per koe per jaar. Vanaf nu is het ook mogelijk om de fokwaarden voerefficiëntie mee te nemen in het fokdoel in het StierAdviesProgramma (SAP). Hierdoor wordt het nog gemakkelijker om te fokken op een veestapel die voer efficiënt omzet in melk. Met CRV Fokkerij kunnen veehouders ten slotte nog een extra versnelling geven aan de genetische vooruitgang op voerefficiëntie. Merkeronderzoek geeft betrouwbaar inzicht in de genetische aanleg voor voerefficiëntie van de individuele pinken en koeien op een bedrijf. Op basis van deze informatie kan het SAP betrouwbaarder selecteren en passende paringen maken.

In gesprekken merkt Van Laerhoven dat er in de praktijk best nog wel vragen leven over fokken op voerefficiëntie. Zo vragen veehouders zich af of fokken op een hoge voerefficiëntie hetzelfde is als fokken op krachtvoerkoeien. ‘Ik snap die vraag, maar dit zien we niet terug als we kijken naar de resultaten op de meetbedrijven’, reageert foktechnicus Pieter van Goor, die binnen CRV verantwoordelijk is voor het onderzoek naar voerefficiëntie. ‘Een recente studie van Wageningen UR bevestigt dit: wie fokt op een hoge voerefficiëntie, fokt koeien die krachtvoer én ruwvoer beter benutten’, geeft hij aan. Een andere opmerking die Van Goor regelmatig krijgt van veehouders, is dat ze vrezen dat koeien kleiner en ieler worden bij selectie op voerefficiëntie. ‘Natuurlijk is lichaamsgewicht een factor van belang als het gaat om de benutting van voer’, erkent de foktechnicus. ‘Een zware koe die weinig melk geeft, is natuurlijk nooit efficiënt. Maar ook een zware koe kan efficiënt zijn als ze maar navenant meer produceert. We zien wat dat betreft grote verschillen tussen stieren. Een stier als Delta Amuse bijvoorbeeld heeft een zeer hoge fokwaarde van 107 voor voerefficiëntie en fokt tegelijkertijd sterke, robuuste koeien met 102 hoogtemaat, 102 voorhand en 106 inhoud’, geeft hij als voorbeeld.

Van Goor spreekt ook veehouders die erop wijzen dat koeien die op papier efficiënt zijn, in de praktijk misschien wel hun lichaamsreserves inzetten om veel melk te produceren. Dit zou ten koste kunnen gaan van hun gezondheid en vruchtbaarheid. Ook tegenover deze redenering plaatst de foktechnisch specialist de cijfers van een groot aantal stieren, bijvoorbeeld de zwartbonte Reloader of de roodbonte Launch PP, die hoge fokwaarden voor voerefficiëntie combineren met uitstekende scores op CRV Gezondheid en uitmuntende fokwaarden voor ketosegevoeligheid en persistentie. ‘Dit is ook wat we zien op de meetbedrijven’, vertelt Van Goor. ‘Koeien met een hoge voerefficiëntie zijn gezonde, vruchtbare koeien, die hun productie gemakkelijk aankunnen. Eigenlijk heel logisch’, vindt hij. ‘Alleen koeien die gezond zijn, kunnen efficiënt melk produceren.’